کد خبر : 68613
تاریخ انتشار : شنبه 2 آوریل 2016 - 10:23

بررسی و ارائه روش‌های نوین در پویایی نظام آموزشی

بررسی و ارائه روش‌های نوین در پویایی نظام آموزشی

اهروصال: علی‌رغم اینکه معلمان دروس به‌طور گسترده توصیه می‌شوند که روش‌های فعال آموزشی مانند روش‌های آزمایشگاهی، پروژه، پرسش و پاسخ و …را جانشین روش‌های سنتی و معلم محوری نمایند، و دانش آموزان را درگیر مسائل کاربردی و پژوهشی نمایند ولی هنوز تعداد کثیری از دبیران فقط با عناوین این روش‌های تدریس آشنایی دارند.

به گزارش اهروصال، احد حیدری/ در دهه‌های اخیر تلاش‌های زیادی در کشور صورت گرفته تا روش‌های کلیشه‌ای و سنتی آموزشی جای خود را به روش‌های تازه و بدیع و مبتنی بر نیازهای فردی و اجتماعی دانش آموزان دهد. آنان را خلاق و تولیدکننده علم و دانش پرورش داده و دریچه‌های نوینی را در زمینه علوم و تکنولوژی در کشور بگشاید. تغییرات نظام آموزشی و کتب درسی دانش آموزان نیز در همین راستا صورت گرفته است. اما علی‌رغم تمامی زحمات و هزینه‌های سنگینی که آموزش و پرورش متحمل شده است، هنوز شاهد تدریس علم به شیوه سنتی و معلم محوری هستیم. در قریب به‌اتفاق مدارس کشور، هیچ تغییری در زمینه تدریس و ارزشیابی و … دیده نمی‌شود. به همین علت به‌کرات دبیران ظالمانه مورد شماتت قرار می‌گیرند که چرا نمی‌توانند خود را با روش‌های مدرن آموزش وفق دهند. به همین جهت در این مقاله سعی شده است بر علل و ریشه‌های تداوم شیوه تدریس سنتی و غیرفعال‌از سوی دبیران پرداخته شود. علل تداوم شیوه تدریس سنتی را می‌توان در چند عامل زیر پیگیری کرد.

۱ ـ تأثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی در فرآیند تدریس

ساخت نظام آموزشی یک جامعه، اعم از نگرش‌ها و باورها، برنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها می‌تواند روش تدریس معلم را تحت تأثیر قرار دهد. توجه یا عدم توجه نظام آموزشی به نیازهای شاگردان و جامعه، اصالت دادن نظام آموزشی به محتوا و برنامه‌ها به‌جای رشد و تحول همه‌جانبه، عدم نظارت و کنترل سالم و ارزشیابی‌های اصولی و غیراصولی همه می‌توانند روش تدریس معلم را تحت تأثیر قرار دهند. در بررسی ساختار نظام آموزشی هر کشور دو نظام کاملاً متفاوت دیده می‌شوند.

الف) نظام متکی بر اصالت مواد درسی: از جمله ویژگی‌های نظام متکی بر اصالت مواد درسی این است که در این نظام آموزشی یک برنامه ثابت برای کشور اجرا می‌شود و محتوای برنامه مقید به متن تنظیم‌شده است و رعایت انضباط یکنواخت آموزشی برای همه معلمان الزامی است.

ب) نظام متکی بر رشد همه‌جانبه فرد: در این نظام برنامه برحسب مقتضیات منطقه و نوع مدرسه و توانایی شاگردان تنظیم می‌شود و محتوای برنامه به فعالیت‌های فردی و گروهی شاگردان تنظیم می‌شود و محتوای برنامه به فعالیت‌های فردی و گروهی شاگردان بستگی دارد. معلمان در اجرای برنامه و انتخاب مواد درسی آزادی عمل و اختیارات بیشتری دارند و …. با کمی تأمل و دقت در نظام آموزشی کشور درمی‌یابیم که نظام آموزشی کشور ما متکی بر اصالت مواد درسی است. زیرا دبیران باید مطالب معینی را بدون توجه به توانایی‌ها، استعدادها و علایق دانش آموزان تدریس نموده و ارزشیابی معینی را با ریز بارم معین به عمل‌آورند. بدیهی است که در چنین نظامی – همچنان که محققان و دانشمندان علوم تربیتی معتقدند- معلم آزادی عمل چندانی ندارد که توسط آن بتواند به فعالیت‌های ابتکاری بپردازد و به‌طورکلی او مجبور است که وظایف خاصی را که از طرف سیستم به او تحمیل می‌شود را بدون کم‌وکاست اجرا نماید. بنابراین به نظر می‌رسد که پیشنهادات داده‌شده برای تدریس فعال فیزیک در چنین سیستمی بی‌نتیجه خواهد ماند.

۲ ـ عدم آشنایی معلمان دروس مختلف با روش‌های نوین آموزشی

علی‌رغم اینکه معلمان دروس به‌طور گسترده مورد توصیه قرار می‌گیرند که روش‌های فعال آموزشی را جانشین روش‌های سنتی و معلم محوری نمایند، دانش آموزان را درگیر مسائل کاربردی و پژوهشی نمایند و گاهی اوقات روش‌های مختلفی همانند به‌کار بردن فناوری اطلاعات در آموزش، روش‌های آزمایشگاهی، پروژه، پرسش و پاسخ و … برای تدریس به دبیران پیشنهاد می‌شود، هنوز تعداد کثیری از دبیران فقط با عناوین این روش‌های تدریس آشنایی دارند و یا اطلاعات خیلی محدودی دارند. معمولاً این اطلاعات محدود را با استفاده از مطالب پراکنده مجلات که اتفاقی به‌دست آنها می‌رسد، کسب کرده‌اند و هیچ‌گاه به‌طور جدی و عمقی با این روش‌ها آشنا نشده‌اند. کلاس‌های ضمن خدمت دبیران نیز معمولاً آموزش مطالب تئوری و یا روش‌های آزمایشگاهی کلاسیک و سنتی است و هیچ‌گاه روش‌های فعال آموزشی، روش‌های سازماندهی کلاس و مدیریت زمان برای تدریس با روش‌های فعال، موردتوجه قرار نگرفته‌اند. چگونه از معلمی که هنوز با این روش‌ها آشنا نشده و موردحمایت علمی قرار نگرفته است، می‌توان انتظار داشت که روشی را که نمی‌داند به‌کار ببرد؟!

۳ ـ متناسب نبودن زمان با روش‌های فعال

مسئله زمان را از دو زاویه می‌توان موردتوجه قرارداد

۱ ـ ۳) کمبود زمان لازم برای تدریس علوم به شیوه فعال: شکی نیست که زمان تدریس روش‌های فعال طولانی‌تر از شیوه‌های سنتی گذشته می‌باشد. تحقیقی از دبیران فیزیک مدارس استان فارس (که تا حدی روش تدریس دانش‌آموز محوری را بکار برده‌اند) نشان می‌دهد که این دبیران به عللی قادر به ادامه این روش
نمی‌باشند و اولین دلیل این دبیران کمبود وقت می‌باشد. تقسیم کلاس به دسته‌ها و گروه‌های کوچک‌تر، فعالیت‌های آزمایشگاهی، روش‌های بحث گروهی، استفاده از رایانه، خرد کردن مسئله به اجزای کوچک‌تر … همه و همه نیاز به زمان‌دارند. بنابراین با توجه به کافی نبودن زمان، استفاده از روش‌های فعال بسیار کمرنگ خواهد بود.

۲ ـ ۳ ) کمبود وقت دانش آموزان برای فعالیت و تحقیق

دانش آموزان برای انجام دادن فعالیت‌ها، پروژه‌ها، بحث‌های گروهی که منتج به نتیجه دلخواه شود، نیازمند آرامش و زمان هستند. زیرا یقیناً انجام دادن تکالیفی از سوی دانش آموزان که منجر به یادگیری سطوح بالای یادگیری در حیطه شناختی می‌باشد، مستلزم وقت زیاد است. ازآنجایی‌که نیمی از وقت دانش آموزان در مدرسه صرف می‌گردد و حداقل نصف وقت باقی‌مانده آنها صرف حفظ و تکرار دروس عمومی آنها می‌گردد (زیرا حداقل نصف دروس دانش آموزان علوم تجربی و ریاضی را دروس رشته انسانی تشکیل می‌دهد) نیم دیگر وقت باقی‌مانده باید صرف بقیه دروس تخصصی نظیر فیزیک، شیمی، آمار، ریاضی، زیست و هندسه و … شود. مسلماً با چنین محدودیت زمانی نمی‌توان از دانش آموزان توقع داشت که چندساعتی از وقت خود را صرف کسب اطلاعات از شبکه اینترنت و پروژه‌های تحقیقاتی و … نماید.

۴ ـ عدم امکانات کافی در مناطق محروم و روستایی

معلم خوب در شرایط محدود نیز می‌تواند مؤثر واقع شود. اما شکی نیست که فضا و تجهیزات آموزشی مناسب در کیفیت و شیوه انتخاب روش تدریس معلم بسیار مؤثر است. کثرت دانش آموزان، نداشتن میز و نیمکت کافی، نداشتن کتابخانه، آزمایشگاه، سایت کامپیوتر و … می‌توانند روش تدریس معلم را تحت تأثیر قرار دهند. متأسفانه عدم امکانات در مناطق محروم به‌شدت روش تدریس معلمان را محدود کرده است. حتی در برخی از مدارس به دلیل عدم کارایی و یا عدم اطلاع مدیران، دانش آموزان و دبیران از استفاده از همان امکانات محدود نیز منع می‌شوند. بدیهی است که بدون آزمایشگاه و ابزار لازم و بدون در دست داشتن یک سایت کامپیوتر و یک کتابخانه با کیفیت مناسب نمی‌توان به دانش آموزان روش‌های تحقیق و تفحص را آموخت و نمی‌توان به مطالب و قوانین تئوری، لباس عملی پوشاند و به دانش آموزان ارائه کرد.

۵ ـ عدم هماهنگی و کنترل عوامل خارجی

علاوه بر مشکلات فوق عوامل خارجی اثرگذار بسیاری بر شیوه و عملکرد دبیران تأثیر می‌گذارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

۱ ـ  عدم کنترل و نظارت بر نشریات علمی و مؤسسات آموزشی خارج از مدرسه: علی‌رغم اینکه تلاش‌های زیادی صورت گرفته که کتب درسی حاوی پرسش‌ها و فعالیت‌های بسیار جذاب و جالب و متنوع باشد، اما عدم نظارت صحیح بر برخی از نشریات در تیراژ بالا منتشر می‌شوند؛ تأثیر این مباحث کتاب را از بین برده است، همچنین برخی از مؤسسات سودجوی آموزشی که گاهاً اهداف متنافر با کتب آموزشی دارند مشکلات عدیده‌ای به بار می‌آورند.

۲ ـ عدم آگاهی اولیا: به علت عدم آشنایی والدین با روش‌های مدرن آموزشی، هم دبیران و هم دانش آموزان در به‌کار بردن روش فعال آموزشی با مشکلات اساسی روبرو هستند.

۳ ـ کنکور: کنکور به‌عنوان عنصری خارجی از محیط بیرون به‌شدت شیوه تدریس معلمان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. بیشتر دانش آموزان و اولیا متقاضی روش‌های آموزشی هستند که بتواند به قبولی بیشتر آنها در کنکور کمک کند، از نظر آنان یادگیری به روش فعال مستلزم گذاشتن وقت زیادی است بدون اینکه آینده تحصیلی و شغلی آنان را تأمین کند. مسلم است که معلم نیز تحت چنین جوی نمی‌تواند بر ایجاد روش‌های فعال آموزشی تأکید ورزد.

نتیجه‌گیری

۱ ـ تغییر نظام آموزشی کشور به یک نظام آموزشی متکی بر رشد همه‌جانبه فرد، دادن آزادی و اختیارات به دبیران، عدم یکسان‌سازی کتاب درسی و برنامه ثابت آموزشی مهم‌ترین راه‌کار برای فعال‌تر کردن روش‌های آموزشی می‌باشد.

۲ ـ حمایت معنوی و علمی از معلمان، مخصوصاً طراحی کلاس‌های آموزشی برای دبیرانی که آشنایی چندانی با روش‌های نوین آموزشی ندارند، یکی از اصول پراهمیت برای جایگزین کردن روش فعال آموزشی به‌جای روش‌های سنتی است.

۳ ـ کم کردن حجم کتاب و تخصیص زمان متناسب با محتوای آموزشی و روش‌های فعال می‌تواند دبیران را در به‌کار بردن این روش‌ها پایدارتر نماید.

۴ ـ تخصیص منابع و بودجه کافی، ایجاد آزمایشگاه و کتابخانه‌ها و سایت‌های کامپیوتر در مناطق محروم
می‌تواند به معلمان کمک کند تا روش‌های فعال آموزشی را به‌کار برند.

۵ ـ کنترل و هماهنگی عوامل خارجی و حذف اختلال کننده‌های مشکل‌ساز مانند نظارت بر نشریات و کتب و جزوات کمک‌آموزشی، مؤسسات علمی، حذف مسائل مربوط به کنکور همه و همه از عواملی است که می‌تواند فعال آموزشی را بارور نماید.

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 3 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۳
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
اهرلی شنبه , 9 آوریل 2016 - 7:14

با تشکر از بیانات جناب آقا مهندس احد حیدری که واقعا استوره ادب نزاکت وفردی لایق و موفق در زمینه علم با آرزویی شادی و سربلندی به این استاد نمونه

زارع دوشنبه , 25 آوریل 2016 - 22:27

متن بسیار زیبا و آموزنده ای بود بنده مفتخرم که از دانشجویانشان هستم بسیار اخلاق مدار و باسواد هستند با آرزوی موفقیت برای استاد محترم

هادی دوشنبه , 10 اکتبر 2016 - 11:52

بسیار مفید بود ممنون از استاد حیدری و سایت اهر وصال در استفاده از مطالب علمی اساتید دانشگاه

نظرات بسته شده است.