به گزارش اهروصال؛ صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی و دامــداری می‌تواند، نقش موثری در شکوفایی اقتصاد هر منطقه‌ای داشته باشد.

در واقع با ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی ضمن ایجاد رونق کشاورزی و توســعه دامــداری صنعتــی، می‌توان بر ایجاد ارزش افزوده، اشتغال مولد و پایدار، جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه، کمک به درآمدهای ارزی، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود گام‌های موثری برداشت.

بر این اساس، به عقیده کارشناسان این عرصه در حال حاضر حدود ۳۰ درصد محصولات کشاورزی به‌صورت ضایعات به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی از بین می‌رود که ارزش این حجم از ضایعات ۳ تا ۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

از این رو در بسیاری از شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی و در این میان شهرستان اهر به‌خاطر نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، بخش عمده محصولات کشاورزی و دامی این مناطق به‌صورت ضایعات و فسادپذیری از بین می‌رود و باعث کاهش رونق اقتصادی استان می‌شود.

صنایع تبدیلی توسعه صنعتی و کشاورزی اهر از طرح تا اجرا

در هر صورت نمونه بارز این چالش را می‌توان به تولید سیب باغداران اهری اشاره کرد که در ماه‌های اخیر دسترنج باغداران این شهرستان به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی و بازار فروش بر زمین مانده و در کنار جاده‌ها دپو شده بود.

از سویی شهرسـتان اهـر یکـی از شهرسـتان های ۲۰گانـه آذربایجان‌شرقی بـا وسـعتی معـادل ۳ هزار و ۷۳ کیلومتر مربـع در بخـش شـمال‌شـرقی اسـتان واقع شـده اسـت کـه از نظـر مسـاحت ۶,۷۶ درصـد از وسـعت اسـتان را شـامل می‌شـود.

در این میان آن چه مشخص است اینکه فعالیـت عمـده بخش کشـاورزی ایـن شهرسـتان زراعـت، باغداری و دامـداری اسـت کـه زراعـت آن به‌صـورت دیـم و مبتنـی بـر زراعـت سـنتی اسـت و هنـوز از قابلیت‌هـای مکانیزاسـیون در اراضـی کشـاورزی ایـن شهرسـتان اسـتفاده عمـده‌ای صـورت نمی‌گیـرد.

با این وجود، براساس آخرین اطلاعات موجود این شهرستان دارای بیش از ۸۶ هزار و ۵۰۰ هکتار اراضـی کشـاورزی دیـم و بیش از ۱۹۵ هکتـار اراضـی کشـاورزی آبـی بـه‌ترتیـب  ۱۰,۷۲و  ۴,۷۲ درصـد از اراضـی دیـم و آبـی اســتان را دارا بــوده اســت.

اراضــی زیــرکشــت دیــم ایــن شهرســتان در سال ۹۲ حدود ۴۳ هزارو ۹۱۰ هکتــار و اراضـی زیـرکشـت آبـی آن بیش از ۱۰ هزار هکتـار بـوده و باغـات شهرسـتان نیز بـا ۸ هزار و ۳۹۴ هکتـار رتبـه ششـم اسـتان را بـه خـود اختصـاص می‌دهـد.

در سـال زراعـی ۹۲-۹۱ شهرسـتان اهـر ۶٫۵۶ درصـد میـوه اسـتان و ۵٫۴۳ درصـد محصـولات زراعـی اسـتان را تولیـد کرده اسـت.

صنایع تبدیلی حلقه گمشده توسعه صنعتی و کشاورزی اهر

از سوی فعالیـت دامپـروری نیـز از دیربـاز نقـش مهمـی در حیـات اقتصـادی سـاکنان شهرسـتان اهـر داشـته اسـت. موقعیـت خـاص جغرافیایـی و توپوگرافـی شهرسـتان از نظر قـرار گرفتن در میــان رشــته کوه‌های قــره‌داغ و قوشــاداغ و وجــود مراتــع وســیع و نیــز ســاختار اجتماعـی و نظـام کشـاورزی آن زمینه‌سـاز محوریـت دامـداری در عرصـه فعالیت‌هـای شهرســتان بــوده اســت.

وجــود مراتــع غنــی وســیع و ویژگــی طبیعــی شهرســتان از قابلیت‌هـای مهـم ایـن شهرسـتان در زمینـه دامپـروری اسـت کـه می‌توانـد در پویایـی و به‌ویژه رونق اقتصادی آن منطقه نقـش مؤثـری داشـته باشـد.

به عقیده کارشناسان حوزه مسائل کشاورزی و اقتصادی، رشــته‌کوه‌هــای قــره‌داغ و قوشـــاداغ و وجــود چراگاه‌هــا و مراتــع کوهســتانی و دشــتی، بــا فضــای مناســب بــرای زیســت تابســتانه، زمینه‌ســاز محوریــت دامــداری و به خصـوص پـرورش گوسـفند و بـز و گاو بومـی و در نتیجـه تولیـد شـیر خـام، گوشـت قرمــز، گوشــت مــرغ، تخم مــرغ، پوســت، روده و پشــم به عنــوان تولیــدات دامــی در عرصـه فعالیت‌هـای اقتصـادی شهرسـتان شـده اسـت.

نسخه‌ای برای رونق توسعه بخش کشاورزی اهر

در هر حال ایـن شهرسـتان از لحـاظ تعـداد دام رتبــه اول و تعــداد واحدهــای دامــی رتبــه چهــارم را در اســتان داراست. به‌عنوان نمونه در سـال ۱۳۹۲ دامـداران این شهرسـتان بـا تولیـد ۵,۴ هـزار تـن گوشـت قرمـز، رتبـه چهارم اسـتان را بـه خـود اختصـاص داده‌انـد همچنیـن ۴٫۳درصـد شـیر خـام و  ۳٫۱درصـد گوشـت مـرغ اسـتان در ایـن شهرسـتان تولیـد شـده اسـت.

افزون بر آنچه گفته شد، شهرسـتان اهـر از نظـر تعـداد دام در اسـتان مقـام اول و از نظـر تعـداد واحـد دامـی در مقـام چهـارم قـرار دارد.

با وجـود چنیـن موقعیتـی، بیـش از ۹۸ درصـد از جمعیـت دامـی شهرسـتان بـه شـیوه سـنتی و حشـم‌داری بـا محوریـت پرواربنـدی دام‌هـای سـبک مدیریـت می‌شـوند و تنهـا دو درصـد از دامـداری شهرسـتان متمرکـز اسـت.

همچنین بـا در نظـر گرفتـن ضریـب تبدیـل بـالا در زمینـه گاوداری نسـبت بـه پرواربندی گوســفند و توجیه‌پذیــری اســتقرار صنعــت کشــتار دام، ایجــاد مجتمــع دامپــروری صنعتــی و کشــتارگاه صنعتــی زمینه‌هــای مناســبی بــرای ســرمایه‌گذاری است.

جالب‌تر آنکه در زمینـه باغـداری نیز این شهرستان بـا افزایـش قابـل ملاحظـه سـطح زیـرکشـت باغـات در سـال‌های اخیـر بـه‌دلیـل بهره‌بـرداری از شـبکه آبیـاری سـد سـتارخان و کشـت باغـات آبـی جدیـد، هفـت درصـد از کل میـوه اسـتان یعنی سـیب و میوه‌هـای هسـته‌دار در ایـن شهرسـتان بـه‌عمـل می‌آیـد.

در بیـن محصـولات باغـی بیـش از ۱۵درصـد میوه‌هــای سردســیری و ۱۴درصــد میوه‌هــای خشــک و ۱۰ درصــد از میوه‌هــای دانـه‌دار اسـتان در شهرسـتان اهـر تولیـد می‌شـود.

رونق توسعه بخش کشاورزی اهر در دست‌انداز جدید

بنابراین، براین اساس بسیاری از ناظران و کارشناسان این عرصه بر این باورند بـا توجـه بـه جایـگاه تولیـدات باغـی، زراعی و دامی شهرسـتان در اسـتان، یکی از بهترین گزینه و روش‌های توسعه اشتغال پایدار، جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه، رونق و توسعه اقتصادی در مناطق روستایی، ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی و صنایع روستایی است.

در واقع ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی، مؤثرترین راهکار عکلی برای کاهش حجم ضایعات بخش کشاورزی و دامی به‌شمار می‌رود.

بنابراین در کنار موارد بیان شده، برای توسعه فرآوری محصولات بخش کشاورزی، استفاده بهینه از ظرفیت مراتع و کارآمد کردن ظرفیت دامی شهرستان اهر، رسیدن به راهبردهای چون گسترش ظرفیت‌های تولید و فرآوری محصولات، صادرات فرآورده‌های دامی و باغی، تغییر روش دامداری از سنتی به صنعتی و ایجاد تعادل بین دام و مرتع در این منطقه ضروری است.

به‌عبارت دیگر حال برای توســعه دامــداری صنعتــی و صنایــع تبدیلــی کشــاورزی این شهرستان، دنبال اهداف دیگری از جمله ایجاد مجتمع دامپروری صنعتی به وسعت ظرفیت این منطقه، فرآوری محصولات باغی به مقدار ۴۵ هزار تن در سال، ایجـاد کشـتارگاه صنعتـی بـه ظرفیـت کشـتار روزانـه۴۰۰ رأس دام سـبک و۲۰۰ رأس دام ســنگین و توسعه بازار و صادرات محصولات و فرآورده‌های کشاورزی بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود.

روزگار ناخوش صنایع تبدیلی در آذربایجان

در نهایت همچنین متخصصان این حوزه اجرایی سیاست‌های کلان دیگری از جمله جذب و حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، حمایت از توسعه و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، آموزش و ترویج، بهسازی و نوسازی جایگاه‌های دامی در دامداری‌های سنتی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها بخش صنایع کشاورزی و دامی را ضروری بیان می‌کنند.

فرجام سخن اینکه از آنجایی بـسیاری از محـصولات کـشاورزی و دامی دارای زمان تولید و مصرف متفاوتی هستند. تولید یا برداشت آنهـا معمـولاً در یـک زمـان مشخص و کوتاه ولی مصرف در زمان طولانی‌تری صورت می‌گیرد. صنایع تبدیلی مـی‌توانـد با حفظ و نگهداری محصولات در آنها به‌گونـه‌ای تغییـر و تبـدیل ایجـاد کنـد کـه امکـان مصرف آنها در طی سال میسر باشد.

حال در این برهه، یادآوری این نکته هم ضروری است که هر چند در سال‌های اخیر دستگاه‌ها،کارشناسان و حتی مسؤولان ذی‌ربط بارها تاکید ویژه‌ای بر توجه و ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در مناطق مختلف استان داشته‌اند اما در عمل هنوز که هنوز است شهرستان‌های استان آذربایجان‌‌شرقی و در رأس آنها شهرستان اهر در این زمینه با مشکلات اساسی مواجه است.

* نگارنده: موسی کاظم‌زاده

انتهای پیام/