نهضت مستقلها در ایران
نیروهای سیاسی مستقل اگر از هماکنون به ارتقای جایگاه خود نپردازند باوجود شایستگانی که دارند فرصت خدمت در ارکان دولت و خانه ملت را بهعنوان جریان سوم در حاکمیت بهدست نخواهند آورد.
به گزارش گروه دریافت اهروصال، نهضت مستقلها در ایران شروعشده است. کمپین سازی و نقشآفرینی صدها رسانه در سراسر کشور در انتخابات اخیر مجلس، یکی از نشانههای آن است. این نهضت نوپا به دنبال چارچوببندی روابط موجود بین بسیاری از فعالان سیاسی مستقل و حوزه قدرت در ایران است. درست یا نادرست کم نیستند کسانی که در جریانهای موسوم به چپ و راست، به دلیل فقر نظام حزبی در کشور و دلایل متعدد دیگر، سرگردان هستند و در بزنگاههای سیاسی خود را در کنار مستقلها معرفی میکنند. در این راهنما، مستقل بودن بر چند مسئله محوری تأکید دارد: اولاً، تلاش برای دوقطبی سازی جامعه ایرانی از نظر حاکمیت بهعنوان یکی از ضعفهای محیط داخلی شناخته میشود. ثانیاً، بازتولید نظام جامع حزبی با برنامه و مستقل از نقش پدرخواندگی برخی اشخاص قویاً مشارکت حداکثری و اجماع نیروهای فکری جامعه را میخواهد.
ثالثاً، این برداشت برخی از فعالان که “اصولگرایی تنها نیروی مدافع دین و اصلاحطلبی تنها راه پاسداشت آزادی است” با فراگیری این رهیافت سوم و سهگانه موردنظر آن بهخودیخود در جامعه اصلاح میشود. رابعاً، در مرامنامه نهضت مستقلها در ایران، دو عنصر تعیینکننده انقلاب اسلامی و قانون اساسی زیرساخت فکری تمامی فعالیتهای کلان جامعه بشمار میروند. خامساً، هزاران هزار فعال سیاسی مستقل در کشور در این نهضت بهسرعت تکثیر میشوند و از اتلاف سرمایههای انسانی و تکرار سناریوهای فاقد برنامه جلوگیری میکنند. حال سؤال این است که این نهضت اکنون چه وضعیتی دارد؟ و مستقلها چگونه میتوانند بر ساختار قدرت تأثیرگذار باشند؟ با اینکه این سؤالات خیلی پیچیده نیستند اما پاسخ به آنها خیلی ساده نیست. انسان، موجودی اجتماعی است و در زندگی با دیگران حقوق و مسئولیتهای قانونی همهجانبه ای دارد. حتی در روابط بین کشورها نیز مستقل به معنای صددرصد وجود ندارد و دولتها به نمایندگی از ملتها و برای پیشبرد منافع ملی با یکدیگر داد و ستد و همکاری میکنند. درچارچوب دو رهیافت ایدئولژیک و فرایند-محور، زندگی انسانها در سطوح فردی و اجتماعی و جهانی درهمتنیده است.
نهضت مستقلها نیز از این قاعده مستثنی نیست و در چند سطح به هم پیوسته، قابلبررسی است. در سطح انقلاب اسلامی، این نهضت با استفاده حداکثری از نیروهای جامعه باعث خواهد شد که رویکرد حاکم برجهان معاصر و برتری قدرت مادی بهعنوان تنها عامل تعیینکننده در آن، در داخل کم اثرتر شده و شعار بازگشت به ارزشهای بومی و پیروی از هویت و اصول فرهنگی برای مردم باورپذیرتر گردد. آنچه که تاکنون از بیبرنامگی و دوئیت نیروهای سیاسی در دورههای موسوم به سازندگی، اصلاحات، عدالت و اعتدال نصیب مردم شده شکافها و دوری از داشتههای انقلاب اسلامی است. در سطح دولتها، باید گفت متأسفانه هیچیک از دولتهای پس از دفاع مقدس از تمامی ظرفیت نیروهای جامعه به خوبی استفاده نکردهاند.
منظور نه فقط عدم تحمل رقبای سیاسی بلکه فقدان سازوکار مناسبی بوده است که بهواسطه آن، نیروهای سیاسی مستقل در جامعه بکار گرفته شوند. این نهضت به انحصارات دولتی پایان میدهد و دولتها برای اولین بار میپذیرند از نیروهای مستقل متحد شده در جامعه استفاده کنند. در سطح احزاب و گروهها، امکان رقابت عادلانه و برابری فرصتها برای تمامی گروههای سیاسی در بهترین شرایط ممکن فراهمشده و توازن فکری و تعادل در رقابتها به فضای به هم ریخته انتخاباتی بازمیگردد و رابطه بین عرضه و تقاضای نیروهای سیاسی در جامعه واقعیتر میشود. در این نهضت، خانه احزاب زمینههای ظهور و رشد گروههای سیاسی مستقل را با ارائه و اجرای طرحهای نوآورانه در آینده فراهم میکند. در سطح افراد و اشخاص حقیقی، به کمک الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی، در عمل شاهد گردش قدرت و ورود نیروهای سیاسی تازهنفس به سطوح بالای حاکمیتی خواهیم بود و اثر نیروهای گریز از مرکز و واگرایانه و پدیده فرار مغزها به حداقل ممکن میرسد.
اگر بهموقع، مشی اصولگرایی اصلاحطلبانه در دستور کار رهبران گروههای سیاسی قرار میگرفت تا این اندازه باعث افزایش مطالبات در فعالان سیاسی مستقل نمیشد. طیف حداقلی اما روبه رشد تندروها در دوگانههای سیاسی خارج از دعوا و مناظره بین خود، سهمی برای مستقلها قائل نیستند و فکر میکنند بسیاری از نیروهای فکری جامعه که فراتر از چپ و راست سیاسی میاندیشند حقی ندارند. نیروهای سیاسی مستقل اگر از هماکنون به ارتقای جایگاه خود نپردازند باوجود شایستگانی که دارند فرصت خدمت در ارکان دولت و خانه ملت را بهعنوان جریان سوم در حاکمیت بهدست نخواهند آورد و فقدان آن، نتایج زیانباری برای کشور خواهد داشت. کمپین سازی مستقلها در انتخابات اخیر در نواحی و مناطق مختلف کشور، اولین گام اثربخش بوده و توانسته تابوهای انتخاباتی را نادیده گرفته و در چارچوب نظام مردمسالاری دینی بهحق، از پایین به بالا نقشآفرینی کند. نهضت مستقلها از این الگوی موفق میتواند به خوبی بهرهبرداری کرده و از مرحله شناخت فراتر رفته و انسجام تشکیلاتی یافته و در انتخاباتهای آینده با ارائه فهرست جامع انتخاباتی، اکثریت آرای مردمی را نیز بهدست آورد. راه سختی است اما شدنی است. چارچوب دقیق میخواهد. در انتخابات اخیر مجلس یک فهرست از مستقلها را دیدم که سر لیست آن، فردی با بیشترین وابستگی به پدرخواندهها بود. این طنز نیست بلکه نمونهای از عدم خودباوری برخی از ما مستقلها نسبت به وزن بالا و داشتههای مان است. یقین دارم با پیوستن حداکثری نیروهای فکری مستقل به این نهضت که پیشتازی آن با هنرمندان رسانه و رسانههای محلی در نواحی و مناطق سراسر کشور است، پیروان این جمع کثیر فراگیر شده و سرآمدان آن، جایگاه اول را در سهگانه این نظام سیاسی کسب خواهند کرد.
علیرضا سعیدآبادی کارشناس ارشد روابط بین الملل و کارشناس اقتصادی