به گزارش اهروصال، محیط زیست یکی از عوامل بقای زندگی بشری در جامعه‌ای امروزی است، با توجه به این‌که محیط زیست نقشی حیاتی در زندگی انسان دارد و همه مردم در قشرهای مختلف با اهمیت موضوع آشنا هستند درحالی‌که اغلب، اخباری از شکار غیرمجاز، تخریب محیط زیست و غیره به گوش می‌رسد که فعالان محیط زیست این‌ها را فاجعه می‌دانند و حتی در شهرستان‌های کوچک نیز با آلودگی هوا روبرو هستیم که به‌نوعی تخریب محیط زیست به شمار می‌روند ارتباطی ندارند و در بعضی دیگر از شهرها با مشکل پسماندها، شکار غیرمجاز و قطع درختان مواجهیم.

اکنون خطری که بیشتر کلان‌شهرها را تهدید می‌کند خطری به نام آلودگی هوا و زیرگردهاست و همین زیرگردها علاوه بر اینکه برای محیط زیست زیان‌بار تلقی می‌شوند خطری بسیار بزرگ برای انسان و جانوران هستند به این دلیل مسئولان شهرستان اهر به اطلاع مردم از میزان آلودگی هوا تأکید دارند تا تابلو نشان‌گر آلودگی هوا در زمان‌های آینده و در نقاطی از شهر اهر نصب شود.

خبرنگار اهروصال نیز به بهانه فرارسیدن هفته محیط زیست به گفت‌وگو با ابوالفضل جمالی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اهر نشسته‌ تاکمی از حال این روزهای طبیعت و محیط زیست این شهرستان باخبر شود، گفت‌وگویی که در ادامه از نظر می گذرد.

*اگر بخواهیم چگونگی تشکیل و یا نام‌گذاری روز جهانی محیط زیست توضیح دهید، چه خواهید گفت؟

۱۶ خرداد به‌عنوان روز محیط زیست در جهان نام‌گذاری شده و مناسبت این روز در ۱۹۷۲ یعنی ۳۶ سال قبل برای نخستین بار در سازمان ملل کنفرانسی با موضوع انسان و محیط زیست در کشور سوئد برگزار شد هم‌زمان با برپایی این کنفرانس، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را به تصویب رساند که منجر به تشکیل برنامهUNEP   سازمان ملل شد و هر ساله مصادف با ۱۶ خردادماه برنامه‌ای تحت عنوان روز جهانی محیط زیست برگزار می‌شود و عمدتاً در این روز برنامه‌های به خصوصی ازجمله همایش کوه‌پیمایی، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، پاک‌سازی، نقاشی و مقاله‌نویسی با این هدف که توجه عمده مردم را به حفاظت از محیط زیست جلب و تا آلودگی‌های محیط زیست را کاهش دهند.

تهدیداتی که در محیط زیست وجود دارد بایستی به‌نوعی برای مردم آگاه‌سازی کنند، افکار عمومی و مشارکت‌های مردمی را جهت حفاظت از محیط زیست افزایش دهند این‌ها هدف‌هایی هستند که شانزدهم خردادماه به‌عنوان روز جهانی محیط زیست نام‌گذاری شده است.

هدف از برنامه یونیپ توانمندسازی مردم برای تبدیل‌شدن به فعالان محیط زیست و یا ارتقاء بینش و دانش عمومی مردم و گسترش مشارکت‌های مردمی، با توجه به اینکه نمی‌توان بدون مشارکت مردم حفاظت از محیط زیست هیچ معنی و مفهومی ندارد، هر سال شعار به خصوصی در رابطه با روز جهانی محیط زیست نام‌گذاری می‌کنند که شعار امسال با عنوان ” به‌سوی طبیعت برای زندگی ” نام‌گذاری شده است.

*مهمترین معضلات و چالش‌هایی فعلی پیش روی محیط زیست چیست؟

در حال حاضر با انواع معضلات و چالش‌ها در محیط زیست روبرو هستیم که برخی از این چالش‌ها شامل ایران نیز می‌شود و امروز پنج چالش ویژه از‌جمله امنیت یا تهدید آب، فرسایش خاک، مصرف انرژی، آلودگی هوا و کاهش تنوع زیستی امنیت انسان و محیط زیست را تهدید می‌کند.

در این بین مصرف انرژی و میزان سرانه تولید دی اکسیدکربن و کربن از مهمترین این موارد است که سیاست دولت‌ها ایجاب می‌کند تا کربن کم که شاید واژه‌ای ناآشنا باشد ولی یکی از مهم‌ترین موضوعات محیط زیست محسوب می‌شود، تولید شود.

ایران بالاترین مصرف انرژی را در جهان به خود اختصاص داده و منظور از مصرف انرژی همان استفاده از سوخت فسیلی بیشتر است و همین گازهای آلاینده باعث تخریب لایه اوزون می‌شود و هرچند دولت ایران اقداماتی در راستای رفاه مردم انجام داده اما همین اقدامات منجر به مصرف انرژی یعنی تولید گاز دی اکسیدکربن بیشتر و به‌عبارتی‌دیگر تخریب محیط زیست شده است.

تخریب تنها کندن زمین نیست بلکه آلودگی هوا نیز تخریب محیط زیست محسوب می‌شود و به‌طور کلی بخش انرژی ایران در حال حاضر به سمت بهینه‌سازی مصرف انرژی حرکت می‌کند و نام آن را کربن‌زدایی گذاشته‌اند و بایستی برای آینده طوری برنامه‌ریزی شود که استفاده از سوخت فسیلی را کاهش داده و کمتر دی اکسیدکربن تولید کنیم که در این زمینه تصمیم دارند تا بهینه‌سازی حمل‌ونقل، مصرف انرژی در ساختمان‌ها و منازل و خودرو کنند تا این‌که انرژی مصرفی از کارایی بهتری برخوردار باشد.

*با توجه به اینکه اغلب کلان‌شهرها با مشکلات آلودگی هوا چون ریزگردها مواجه‌اند، به نظر شما به عنوان یک مسئول زیست محیطی و کارشناس در این حوزه، برای کاهش حداقلی این آلودگی‌ها چه راهکاری مؤثر است؟

ایران همانند سایر کشورها که بالاجبار به سمت‌وسوی استفاده از انرژی‌های خورشیدی و بادی و همچنین انرژی ژئوترمال یا همان زمین‌گرمایی می‌رود زیرا این نوع انرژی‌ها یا آلایندگی ندارند و یا اگر دارند بسیار کمتر است که در آینده بایستی انرژی‌های مصرفی از این‌ها تأمین شوند و با استفاده از منابعی همچون خورشیدی، زمین‌گرمایی و بادی تأثیر بسیار زیادی در مصرف سوخت‌های فسیلی بگذارند و مهم‌تر از همه مسائل آلودگی هوا است چراکه آنی‌ترین، ملموس‌ترین و مشهورترین اثرات را برای انسان دارد و تهدید جدیدی به نام ریزگردها به مسئله آلودگی هوا اضافه‌شده که برای انسان خطرآفرین است.

در مورد کشور ما منشأ و منبع ریزگردها عمدتاً از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهای آفریقایی هستند که البته این ریزگردها تهدیدی برای استان‌های جنوبی و غربی است، آلودگی هوا همچنین باعث از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری و تخریب جنگل‌ها بوده و وقتی گونه‌های گیاهی و جانوری مورد تهدید واقع می‌شود به‌عبارتی‌دیگر امنیت انسان به خطر می‌افتد.

*جایگاه مشارکت مردمی را در حفاظت از محیط زیست و تأمین امنیت غذایی را چگونه تعریف می کنید؟

در حال حاضر در دنیا ۸۰ درصد امنیت غذایی انسان تنها از ۲۰ نوع گونه گیاهی و جانوری تأمین می‌شود شاید نسل‌های آینده از دانش و علم بیشتری برخوردار بوده و بتوانند گونه‌ها دیگری جهت تأمین غذایی استفاده کنند درحالی‌که اکنون ۲۰ گونه گیاهی و جانوری در مقابل بیماری‌ها ضعیف‌تر می‌شوند که نهایتاً منجر به تغییر ژن گونه‌ها شده و بشر مجبور به دست‌کاری ژن‌ها شده است.

با توجه به اینکه نسل‌های گذشته گونه‌های گیاهی و جانوری را مراقبت و به نسل فعلی تحویل داده‌اند، نسل فعلی نیز وظیفه‌دارند تا تنوع زیستی را حفظ و این تنوع زیستی نیز بستر و حیات انسان را تضمین می‌کند و به نسل‌های آینده تحویل داده شود.

برای این‌که بتوان تنوع زیستی را حفظ کرد در ایران اصل ۵۰ قانون اساسی وجود دارد و در این قانون آمده که حفاظت از محیط زیست یک وظیفه همگانی است و بدین ترتیب باید گفت بدون مشارکت مردم حفاظت از محیط زیست معنا و مفهومی پیدا نمی‌کند و در ادامه این قانون، هرگونه فعالیت اقتصادی که توأم با آلودگی و تخریب محیط زیست باشد، ممنوع شده، یعنی منافع عموم مقدم‌تر از منافع فردی است.

در تعریف توسعه پایدار می‌توان گفت باید از منابع موجود به‌گونه‌ای استفاده کنیم تا نسل حاضر بهره‌مند شده و استفاده نسل بعدی از منابع نیز امکان‌پذیر باشد ولی در سطح استان برای اینکه بتوانیم به اهداف این حوزه برسیم، زیست‌گاه‌های حائز اهمیت شناسایی شده و با تصویب کمسیون‌های دولت و انتشار آگهی رسمیت یافته و به حول و قوه الهی حتی مناطق چهارگانه در ۲۱ شهرستان آذربایجان شرقی تعریف‌شده که این افتخاری برای استان است.

*اصلی ترین فعالیت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اهر شامل چه حوزه‌های است؟

قابلیت‌هایی که حفاظت محیط زیست شهرستان اهر یا حوزه طبیعی این شهرستان دارد در کنار منطقه حفاظت‌شده یای قاری به مساحت ۹۲ هزار هکتار در ضلع جنوبی اهر، منطقه‌ای به نام فندقلو پیش‌بینی‌شده و با اهدافی مختلف ازجمله گردشگری در شهرستان اهر توسعه می یابد.

در سال ۸۲ پارک طبیعت را تعریف کردیم تا مردم را آگاه کنیم که گونه های گیاهی این پارک مشابه گونه‌های گیاهی جنگل‌های ارسباران است و می‌توانیم گونه‌های جانوری که قبلاً در شهرستان اهر وجود داشت را مجدداً احیاء کنیم و به همین دلیل مصمم شدیم تا گونه جانوری مارال، کل و بز را که در منطقه حفاظت‌شده آینالی در حال احیاء بوده را نیز در اهر احیاء کنیم.

مکاتباتی در این خصوص انجام گرفت و با وجود مخالفت های اولیه، در نهایت با آن موافقت و منطقه‌ای به‌عنوان پارک فندقلو ایجاد شد تا سرمایه‌گذاران را جهت سرمایه‌گذاری زیست محیطی به این پارک سوق دهیم و علاوه بر این قبلاً دو رأس مارال به شهرستان اهر انتقال دادیم و با پیگیری‌های انجام‌شده قرار است شش رأس دیگر از استان گلستان به اهر منتقل شود.

حصارهای حفاظتی مورد نیاز برای حصارکشی زمین شش هکتاری خریداری‌شده و پاسگاه حفاظتی را نیز ایجاد شده است و در حال حاضر به همت مسئولان شهرستان اهر نیاز داریم تا با حصارکشی زمین مورد نظر بتوانیم گونه مارال بیشتری به این منطقه انتقال دهیم.

هدف از این اقدامات گسترش فرهنگ زیست‌محیطی و جذب گردشگر است و خوشبختانه جنگل‌های شهرستان اهر از نظر گونه‌های گیاهی مشابه جنگل‌های ارسباران است ولی برخی مواقع باوجود این‌که بدلیل موقعیت پارک فندقلو از منظر زیباشناختی، در یک نگاه رویت تالاب یوسفلو، جاده، کوهستان و مرتع قابل‌مشاهده است، اما خیلی‌ها برای استفاده از طبیعت صدها کیلومتر برای سفر به سایر جاذبه های طبیعی طی می‌کنند در حالیکه کمتر جایی پیدا می‌شود که مانند فندقلوی اهر این چشم‌انداز زیبا را یکجا داشته باشد.

*به نظر شما شهرستان اهر به چه زیرساخت‌هایی از نظر زیست‌محیطی برای آینده نیاز دارد؟

احیاء گونه‌های جانوری مانند مارال، کل و بز از اقداماتی است که باید در آینده محیط زیست شهرستان اهر انجام گیرد، برنامه‌ریزی و زیرساخت‌های لازم ایجاد شده تا با کمی همت به جایگاه و اهدافی که دنبال می‌شود برسیم.

قبلاً درخواست‌هایی برای واگذاری قطعه زمینی جهت احداث موزه تاریخ طبیعی شده ولی این موزه در اصل در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت و گذشته بنا بر بی‌توجهی برخی از مسئولان این کار انجام نشد درحالی‌که گونه‌های گیاهی و جانوری این موزه قرار بود توسط سازمان محیط زیست تأمین شود.

در آینده تصمیم به راه‌اندازی موزه تاریخ طبیعی شهرستان‌های منطقه ارسباران به مرکزیت اهر داریم که خدمت بزرگی به شهرستان اهر و منطقه خواهد بود، موزه تاریخ طبیعی علاوه بر اینکه در جذب توریست تأثیر می‌گذارد بلکه می‌توان از این موزه در حالت چندمنظوره استفاده کرد.

نصب تابلوهای نشان‌گر آلودگی هوا یکی دیگر از نیازهای شهرستان اهر است، رفته‌رفته با افزایش جمعیت شهر اهر و خودروها و آلودگی که اغلب استان‌ها و شهرستان‌ها مشاهده می‌شود کم‌کم نمود پیدا می‌کند و وجود تابلوهای نشان‌گر میزان آلودگی هوا در دو نقطه از شهر اهر که ایجاد این تابلوها برای آینده از اقداماتی مؤثر خواهد بود.

*تعطیلی کارخانه کمپوست شهرستان اهر و نبود امکان برای دفع اصولی زباله چه تهدیداتی برای محیط زیست این شهرستان خواهد داشت؟

شهرستان اهر اولین شهرستان در آذربایجان شرقی بود که کلنگ کارخانه کمپوست را زمین زد و آن زمان این کارخانه توسط بخش خصوصی احداث شد، در استان میزان تولید زباله به ازای هر نفر ۸۵۰ کیلوگرم تخمین زده‌شده و اگر سرانه شهرستان اهر را یک کیلوگرم حساب کنیم، روزانه ۱۰۰ تن زباله تولید می‌شود و نزدیک به ۷۰ درصد زباله‌هایی که در این شهرستان تولیدشده تر و ۳۰ درصد زباله خشک است که زباله‌های تر قابل بازیافت هستند و می‌توان آن‌ها را به کمپوست تبدیل کرد که بازهم قابل‌استفاده می‌شود و در همین راستا تفکیک زباله از مبدأ نیز تحقق خواهد یافت.

چنانچه کارخانه کمپوست اهر دوباره راه‌اندازی شود شاید در آینده زباله‌های شهرستان‌های هم‌جوار از جمله کلیبر، ورزقان و هریس را نیز بتواند تبدیل به کمپوست کند، زیرساخت و محل کارخانه احداث‌شده خوب است ولی بنا به دلایلی با مشکلاتی مواجه شده که امیدواریم مشکلات به وجود آمده در آینده‌ای نزدیک رفع شوند.

*و در پایان آیا برای مدیریت پسماند اهر در حوزه های مختلف برنامه خاصی دارید؟

به همین منظور کارگروه مدیریت پسماند به مدیریت فرماندار اهر با حضور شهرداری، دهیاران، شوراهای روستایی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط تشکیل شد تا طرح جامعی برای مدیریت پسماندهای روستایی و شهری تدوین شود تا طرح به‌صورت مطالعات علمی عملیاتی شود در رابطه با مدیریت پسماندهای عفونی در نظر داریم با توجه به اینکه از مسئولان شبکه بهداشت و درمان خواسته‌ایم برای زباله‌های عفونی طرح جامعی تهیه‌کرده و به‌صورت اصولی دفع کنند چراکه زباله‌های عفونی پسماندی ویژه نیاز دارد که اصولی مدیریت شود هرچند که بیمارستان اهر دستگاه بی خطرسازی زباله‌های عفونی و زباله‌سوز را نصب‌کرده ولی کافی نیست و نیاز به تجهیز دستگاه بی خطرسازی دوم را دارد.

در بحث پسماندهای کشاورزی از مسئولین مربوطه درخواست کردیم با اطلاع‌رسانی، فضولات حیوانی را به‌عنوان کود آلی به اهالی روستاها آموزش دهند تا این کود را در زمین‌های زراعی استفاده کنند بخشی از مشکلات پسماندهای کشاورزی با این روش قابل‌حل خواهد بود و  پسماندهای صنعتی واحدهایی که پسماند تولید می‌کنند موظف‌اند که پسماندهای خود را مدیریت کنند به‌طور مثال معدن مس مزرعه پسماندهای خود را در قالب سد باطله نگهداری و از هرگونه نفوذ به آب‌های سطحی و زیرزمینی جلوگیری کند.

هرچند که قبلاً در این خصوص با مشکل مواجه بودیم ولی الآن با احداث سد جدید بخشی از مشکلات کاسته شده است واحدهای صنعتی مستقر در شهرک صنعتی اهر در حال حاضر پسماند خطرناکی ندارند و مرتباً پایش و بازرسی می‌شوند اگر چنانچه پسماندهای ویژه تولید شود قطعاً به مدیریت ویژه‌ای نیاز خواهد بود.

محیط زیست نیز به عنوان یک ارگان حاکمیتی نظارت کاملی می‌کند و اگر مشکلی خاصی به وجود آید تذکر می‌دهیم درحالی‌که طی هفته محیط زیست برای واحدهای صنعتی برنامه پایش خواهیم داشت تا با پایش و بررسی مجدد موارد و الزامات زیست‌محیطی به واحدها ابلاغ‌شده به‌درستی انجام می‌دهند یا خیر؟ و آیا فضای سبز درخواستی در این واحدهای صنعتی ایجادشده و پسماندها به‌درستی مدیریت می‌شود ولی اگر نواقصاتی وجود داشته باشد به آن‌ها اطلاع می‌دهیم اما اگر توجه نکنند طبق قانون و مقررات برخورد می‌کنیم.