به گزارش اهروصال، حجت الاسلام رستم ممی زاده/ از آنجا که تأمین سلامت فکری و اخلاقی و تغذیه‌ی اعتقادی -‌‌ سیاسی و در یک کلام، تربیت اسلامی همه‌ی کارکنان سپاه، به منظور ایجاد توانایی و آمادگی فکری و معنوی لازم در آنان، برای حراست و دفاع همه‌جانبه از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن امری بسیار مهم می‌باشد، تمامی فعالیت‌ها و اقدام‌های معاونت تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی، به عنوان یکی از ارکان اساسی سازمان سپاه، در این زمینه، طراحی و اجرا می‌شود.

تحقق‌بخش عمده‌ی این مأموریت خطیر، تا حد بسیاری در پرتو نظام آموزش کارآمد و بالنده امکان‌پذیر می‌شود تا زمینه‌ی ارتقای روحی و مع‍‍نوی و تقویت دانش، بینش و منش اسلامی کارکنان سپاه را فراهم آورد و پاسدارانی مؤمن، بصیر، شجاع و آگاه را تربیت کند که از ایمان، معنویت، معرفت دینی و بصیرت انقلابی لازم برخوردار باشند.

با توجه به گذشت سالیان طولانی از اجرای نظام آموزش‌های عقیدتی – سیاسی و ضرورت بازنگری و بهینه‌سازی آن بر اساس رویکردهای جدید و راهبردهای تحول و تعالی سپاه مبنی بر «پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن، با قابلیت مقابله در برابر تهدیدات سخت، نیمه‌سخت و نرم و کمک به توسعه و تعمیق انقلاب اسلامی» در چهارچوب تدابیر ولی امر مسلمین و فرمانده‌ی معظم کل قوا(مدظله) و هم‌چنین اصل ۱۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، متناسب‌سازی، کارآمد کردن و اصلاح نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی سپاه، از سال ۱۳۸۵ در دستور کار قرار گرفت.

مهم‌ترین تمایز نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی جدید نسبت به نظام آموزشی پیشین، تغییر در رویکرد نظام و اولویت‌دهی به رویکرد تربیت‌محوری، نسبت به رویکرد آموزش‌محوری است. در نظام آموزش عقیدتی – سیاسی گذشته اگرچه به مقوله‌ی اخلاق و تربیت معنوی پاسداران در قالب درس‌هایی توجه شده بود، اما رویکرد کلی آموزش‌ها، دانش‌افزا به جای معنویت‌افزا بوده است.

مبانی نظام آموزش عقیدتی – سیاسی عبارت است از: عوامل پایداری که این نظام بر اساس آن استوار می‌گردد که به شرح ذیل می‌باشد:

– تعلیم و تربیت اسلامی به استناد قرآن و سنت؛

– تدابیر و رهنمودهای امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله)؛

– منشور پاسداری؛

– چشم‌انداز نیروهای مسلح، سپاه و نمایندگی ولی‌فقیه؛

– اصول پایه و ارزش‌های بنیادین نیروهای مسلح و سپاه؛

– رسالت و مأموریت سپاه و مجموعه‌ی نمایندگی ولی‌فقیه؛

– اهداف و راهبردهای تعالی سپاه.

اصول حاکم بر نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی سپاه که دربرگیرنده‌ی نکته‌های کلیدی و حساس، اولویت‌ها و جهت‌گیری‌هایی می‌باشد که چگونگی تنظیم روابط بین عوامل گوناگون تأثیرگذار و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده‌ی موضوع را مشخص می‌کند، به شرح زیر:

اصل اسلامی بودن: نظام تعلیم و تربیت سپاه، مبتنی است بر قرآن، سنت و سیره‌ی پیامبر اعظم(ص) و ائمه‌ی معصومین(علیهم‌السلام) و فرهنگ و معارف اسلامی.

اصل تقدم تزکیه بر تعلیم: تقدم تعالی جنبه‌ها و ابعاد معنوی و رشد ارزش‌های متعالی و آراسته شدن به فضایل اخلاقی، برای توسعه‌ی تعلیم و تربیت در تمامی مراحل، بر اساس مبانی، اصول و روش‌های نظام تربیتی اسلام.

اصل مداومت: تعلیم و تربیت مداوم و مستمر همه‌ی کارکنان سپاه و بسیج، با استفاده از تمامی فرصت‌ها.

اصل فراگیری: فراگیری و تحت پوشش قرار دادن تمامی مخاطبان در سپاه (کارکنان پایوران، کارمند، خرید خدمت، قراردادی، بازنشسته، بسیج و سرباز).

اصل همه‌جانبه‌نگری: همه‌جانبه‌نگری و تهیه‌ و تنظیم برنامه و محتوای آموزشی مناسب برای تمام مراحل نظام خدمتی همه‌ی کارکنان سپاه و تمامی فرصت‌های آموزشی.

اصل اثربخشی: توجه به اثربخشی و ثمردهی برنامه‌های تربیت و آموزشی عقیدتی – سیاسی، به منظور برانگیختن فراگیران برای انجام رفتار مطلوب.

اصل رشد متوازن: توأم‌سازی تربیت روحی، تقویت بنیه‌ی معنوی و جنبه‌ی رفتاری با رشد علمی و عقلی فراگیران، برای نیل به رشد همه‌جانبه، هماهنگ و متوازن و تقویت و ترویج توأمان هویت و تفکر دینی و انقلابی.

اصل جامعیت: جامعیت و پاسخ‌گویی به تمامی نیازهای آموزشی کارکنان و سازمان در ابعاد عقیدتی – سیاسی و تربیتی.

اصل پویایی: پویایی و بالندگی مستمر آموزش تربیت و عقیدتی – سیاسی، با توجه به مقتضیات زمان، محیط و ایجاد تحول مناسب در برنامه و محتوای آموزشی و بهره‌گیری از شیوه‌ها، ابزارهای نوین و آخرین فنّاوری آموزشی.

اصل تناسب: تناسب بین برنامه‌ها و محتوای آموزشی با مخاطبان، بر حسب مقتضیات و اهداف سازمانی و علایق و ویژگی‌های فراگیران و انتخاب و سازمان‌دهی محتوای آموزش عقیدتی – سیاسی، متناسب با روش‌های یاددهی و یادگیری.

اصل مشارکت‌پذیری: مشارکت‌پذیری و بیشترین استفاده از ظرفیت‌ها، منابع و امکانات موجود در سپاه، به منظور افزایش بازدهی آموزش‌های تربیت و عقیدتی – سیاسی.

اصل کاربردی نمودن: توجه به کاربردی کردن آموزش‌های عقیدتی – سیاسی، متناسب با نیازهای فردی و سازمانی، به منظور ایجاد توانایی فکری و بنیه‌ی معنوی مناسب در خانواده‌ی بزرگ سپاه، برای دفاع همه‌جانبه و کارآمد از اسلام، انقلاب اسلامی و دستاورد‌های آن.

اصل انعطاف‌پذیری: انعطاف‌پذیری در برنامه‌ها و روش‌های اجرایی آموزش عقیدتی – سیاسی متناسب با شرایط.

اصل توجه به اوقات فراغت: توجه ویژه به بهره‌گیری مطلوب از اوقات فراغت مخاطبان.

اصل شبهه‌زدایی و مقاومت‌افزایی: ابهام‌زدایی و پاسخ‌گوییِ به‌موقع و مناسب به شبهه‌ها و پرسش‌های اعتقادی و سیاسی مخاطبان و تقویت روحیه‌ی مقاومت در برابر انواع تهدیدها و عملیات روانی دشمن، به منظور جلوگیری از تخریب و تضعیف عناصر فرهنگی و ارزشی خودی.

اصل تقویت تفکر و جوشش درونی: تقویت و توسعه‌ی روحیه‌ی تدبر، تفکر و تحقیق و زمینه‌سازی مناسب برای جوشش درونی و تقویت انگیزه و تلاش فراگیران، در جهت رشد علمی و عملی مستمر.

اصل تنوع و جذابیت: ایجاد تنوع و جذابیت در مواد آموزشی، از طریق تکمیل، تقویت و تنوع محتوای آموزشی با استفاده از کتاب‌ها، جزوه‌ها، نشریه‌ها، نرم‌افزارها و فیلم‌های آموزشی.

اصل روزآمدی: به‌روز نگه داشتن محتوای آموزشی دوره‌های گوناگون، متناسب با مبانی، اهدف و انتظارات مورد نظر.

اصل انسجام و هماهنگی: انسجام‌بخشی و ایجاد هماهنگی بین عوامل و عناصر گوناگون اثرگذار در آموزش و تربیت اسلامی فراگیران و تمامی فعالیت‌های فکری و فرهنگی در سپاه.

اصل ارزش‌یابی: ارزش‌یابی مستمر و بهسازی دائمی فرآیند و روند آموزش‌ها و برنامه‌های تربیتی.

اصل توجه به کارکنان جدید: اولویت دادن به نیروی انسانی جدید و آموزش و تربیت اسلامی در دوره‌های بدو خدمت کارکنان.

اصل بازخوانی عوامل معنوی دفاع مقدس: بازخوانی و تبیین ابعاد و عوامل تأثیرگذار معنوی در حماسه‌ی هشت سال دفاع مقدس و تأثیر دادن آنها در تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی.

رسالت تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی

تعلیم و تربیت دینی و انقلابی کارکنان سپاه، در زمینه‌  تقویت و ارتقای معرفت، ایمان و رفتار و منش پاسداری و توان‌مندسازی و توسعه‌ی بینش و انگیزه‌ی جهادی و انقلابی و مبارزه با دشمنان و شوق انجام مأموریت‌های واگذار شده و تکالیف اسلامی – انقلابی، در جهت حفظ و صیانت از انقلاب و دستاورهای آن.»

ارزش‌های محوری تربیت و آموزش‌های عقیدتی – سیاسی سپاه

– محوریت دیانت و ولایت: تأکید بر دین‌مداری، ولایت‌محوری، انقلابی‌گری و مردمی بودن همه‌ی کارکنان سپاه.

– تزکیه و معنویت‌افزایی: تقدم تزکیه بر تعلیم و اولویت معنویت‌افزایی و تربیت‌محوری، بر علم‌آموزی.

– ارائه‌ی الگوی پاسدار مکتبی: ارائه‌ی الگوی لازم برای پاسدار مکتبی و تدوین شاخص‌های آمادگی عقیدتی، سیاسی و تربیتی کارکنان سپاه در مقاطع گوناگون خدمت.

– ایجاد محیط سازنده: ایجاد محیطی مناسب برای رشد و ارتقای معنوی و اخلاقی کارکنان سپاه و زمینه‌سازی لازم برای ابراز شایستگی و توان‌مندی‌های آنان در ابعاد گوناگون و عرصه‌های مورد نیاز سپاه و کشور.

– توسعه‌ی کیفی منابع انسانی: توجه ویژه به منابع انسانی سپاه، به عنوان ارزش‌مندترین سرمایه‌ی سازمان و توسعه‌ی کیفی آنها، برای افزایش بهره‌وری و کارآمدی و ایفای رسالت خطیر آنان در پاسداری همه‌جانبه از اسلام و انقلاب اسلامی.

– رشد معرفت و رفتار دینی: گسترش آگاهی و تعمیق معرفت دینی و رشد فضایل اخلاقی و التزام عملی به احکام و آداب اسلامی در میان همه‌‌ی کارکنان سپاه.

– اعتلای ایمان اسلامی و انقلابی: تعمیق و اعتلای ایمان و توجه دائمی به پروردگار، در زندگی فردی، سازمانی و اجتماعی همه‌ی کارکنان سپاه.

– ترویج ارزش‌های اسلامی و انقلابی: تدوین، ترویج و انتقال ارزش‌های اسلام، انقلاب اسلامی و ابعاد معنوی حماسه‌ی دفاع مقدس به نسل آینده‌ی سپاه.

– توسعه‌ی سیره‌ی علوی: نهادینه کردن فرهنگ و آموزه‌های اسلامی و انقلابی در سپاه، به منظور توسعه‌ی سیره و رفتار علوی.

عناوین کلی موضوعات نظام جدید تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی سپاه:

موضوعات آموزشی نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی سپاه متناسب با اهداف، مقتضیات، نیازها و ویژگی‌های فراگیران از بین عنوان‌های زیر انتخاب و سازمان‌دهی خواهد شد:

۱- عقاید و کلام اسلامی؛

۲- ادیان، مذاهب و فرق اسلامی؛

۳- ولایت و رهبری و مهدویت؛

۴- اخلاق، عرفان و تربیت اسلامی؛

۵- سنت و سیره‌ی پیامبر(ص) و اهل بیت(علیهم‌السلام)؛

۶- فقه و احکام اسلامی؛

۷- قرآن، حدیث و ادعیه؛

۸- تاریخ اسلام؛

۹- مبانی اندیشه‌های سیاسی اسلام؛

۱۰- انقلاب اسلامی و دفاع مقدس؛

۱۱- نظام دفاعی و جهادی اسلام؛

۱۲- فرهنگ و رفتار پاسداری؛

۱۳- روان‌شناسی تربیتی و مشاوره‌ی دینی؛

۱۴- خانواده و تربیت اسلامی؛

۱۵- آسیب‌ها و چالش‌های فکری و فرهنگی؛

۱۶- تاریخ معاصر؛

۱۷- کلیات علوم اسلامی؛

۱۸- دشمن‌شناسی.

رویکرد مورد نظر در نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی سپاه، «تربیت دینی – انقلابی، مبتنی بر تدبر و تعقل» است.

ویژگی‌ها و شاخصه‌های این رویکرد عبارتند از:

الف) ویژگی‌ها:

– تأکید بر علم عملی و نافع، همراه با عینیت یافتن آموخته‌ها و گفته‌ها در عمل و رفتار؛

– تأکید بر تعمیق معرفت خردمندانه، ارتقای ایمان آگاهانه و توسعه‌ی عمل صالح؛

– شکوفاسازی فطرت الهی؛

– پرورش تعقل، تدبر و تفکر؛

– بهره‌گیری از الگوها، اسوه‌ها و روش‌های تربیتی مؤثر، به‌ویژه روش تربیتی پیامبر اکرم(ص) (طبیب دوار بودن)؛

– بهره‌گیری از داستان‌‌ها، حکایت‌ها و تمثیل‌های قرآنی و سیره‌ی معصومین(علیهم‌السلام)؛

– توجه به ظرفیت‌ها، استعدادها، تأثیر و تناسب محیط و زمان؛

– توجه به نقش محوری و جایگاه تأثیرگذار مربی در تربیت؛

– پرورش روح عدالت‌خواهی و اقامه‌ی عدل؛

– پرورش روح نوع‌دوستی و احساس مسئولیت در برابر مسلمانان و جامعه‌ی اسلامی؛

– پرورش فضایل و مکارم اخلاقی نظیر شجاعت، شهامت، روحیه‌ی حماسی و جهادی؛

ب) مهم‌ترین آثار و کارکردهای مورد انتظار در برنامه‌ریزی تربیتی – آموزشی نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی جدید به شرح زیر خواهد بود:

– پرورش افراد معنوی، بصیر، عمل‌گرا، انقلابی و عاشورایی؛

– واکنش منطقی در تعامل با خدا، خود، جامعه، طبیعت و انقلاب اسلامی؛

– ایجاد توانایی و انگیزه‌ی فکری و معنوی لازم برای انجام وظایف و مأموریت‌های واگذار شده؛

– صیانت از خود و پاسداری آگاهانه از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن در هر نقطه از جهان، تحت حاکمیت ولایت مطلقه‌ی فقیه؛

– بهینه‌سازی نظام آموزش عقیدتی – سیاسی تا رسیدن به شاخصه‌های قابل قبول متناسب با رهنامه‌ی آموزشی سپاه و رهنامه‌ی آموزشی هر نیرو، از طریق مطالعه، بررسی و تدوین شاخص‌ها؛

– کارآمدی و اثربخشی نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی؛

– استانداردسازی متون آموزش‌های عقیدتی – سیاسی در دوره‌های طولی، عرضی و ضمن خدمت؛

– تحقق زمینه‌های همکاری، حضور و مشارکت بیشتر فرماندهان، مدیران و متخصصان سپاه در موضوع تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی؛

– بهینه‌سازی فنون و روش‌های آموزش عقیدتی – سیاسی؛

– تحقق یکپارچگی و تمرکز در سیاست‌گذاری موضوعات تربیتی و آموزشی عقیدتی – سیاسی؛

– تقویت و تعالی روحی و معنوی و ارتقای انگیزه‌ی جهادی، شهادت‌طلبی و عمل انقلابی و تکلیف‌گرایی؛

– سامان‌دهی ساختار تربیتی آموزشی نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی سپاه و کادر فرماندهی بسیج؛

– روزآمدی محتوای عقیدتی – سیاسی، متناسب با نیازهای فکری و اعتقادی سیاسی همه‌ی کارکنان، با لحاظ کردن ارتباط متوالی، استمرار و وحدت موضوع‌ها، عنوان‌ها، سرفصل‌ها و مبحث‌ها؛

– بهره‌مندی از فرصت‌های انتشاراتی، تبلیغی، رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی برای نشر معارف دینی؛

– اثرگذاری تألیف و پژوهش در فرایند آزمون و ارزش‌یابی موضوع‌های تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی؛

– تحقق وحدت رویه در اجرای نظام تربیت و آموزش عقیدتی – سیاسی در سطوح گوناگون.